Het is een verplicht nummer voor wie met mij in Berlijn is: Sachsenhausen. Het KZ dat voortkwam uit een als gevangenis gebruikte leegstaande brouwerij in Oranienburg, ver van de stad Berlijn zelf. Destijds, net na de Wende was het ook al een plek van herinnering en herdenking, maar nog op z'n DDR's.  Nu wordt het gemoderniseerd, met veel moderne middelen (touchscreens, dvd's etc.). Het blijft een adembenemende plek, waar meer dan 100.000 mensen de dood vonden. "En zo", staat hier boven. Want er wordt veel herdacht in het jetzige Duitsland. In het hart van de nieuwe Duitse hoofdstad wordt de laatste hand gelegd aan het indrukwekkende monument voor de omgebrachte Joden. Het woerdt ptrachtig, maar tegelijk woedt er een discussie in Berlijn: als de Joden dat krijgen, moeten de Roma's en Cinti's er ook een, net als de homo's. Want ook dat waren vervolgde groepen. Net als de de mensen die er andere politieke opvattingen op na hielden en weet ik wie nog meer....Zestig jaar na dato vragen mensen zich -terecht- ook af: kunnen we niet met één pracht indrukwekkend monument volstaan?